Ораз Жандосов: Экономиканы революциялық шаралар құтқарады
Таяуда Алматыда Young Presidents’ Organization ұйымының қазақстандық бөлiмшесi және Сентрас қаржы холдингiнiң ұйымдастыруымен дәстүрлi Kazakhstan Growth Forum ұйымдастырылды. Форумға кәсiпкерлер, түрлi деңгейдегi компания жетекшiлерi, iскерлер, сарапшылар қатысып, өз тәжiрибелерiмен бөлiстi. Жаһандық экономикадағы келелi мәселелердi қозғап оның шешiмi жөнiндегi ой-ұсыныс, пiкiрлерiн ортаға салды. Биылғы басқосу “Қазақстандық басқару моделi” деген тақырыпқа арналды.
Форумда халықаралық сарапшылар әлемдiк қаржы-экономикалық дағдарыс тұсында тығырықтан шығу жолдарын айтып, бағыт-бағдар көрсеттi. Мысалы, EY серiктесi Михаил Романов жаһандық экономика қарқынды дамып жатқан кезеңде Қазақстан ескiше жұмыс iстеп жатқанын атап өттi. Ол өз сөзiнде: “Қазiр креативтi жобалар заманы. Кiмнiң басында тамаша идея бар, соның тасы өрге домалауда”, – дедi. Отандық сарапшылар арасынан монополияға қарсы күрес комитетi төрағасының орынбасары Асан Дәрбаевтың баяндамасы қызық болғанын мамандар айтып жатыр. Ал Астана халықаралық қаржы орталығының басшысы Қайрат Келiмбетов: “Қаржы дағдарысынан сәттi шығуға Қазақстанның мүмкiншiлiгi мен қоры жеткiлiктi. Үкiмет бұл тұрғыда дұрыс бағыт ұстануда. Күнi кешеге дейiн оңтайлы шешiмдер қабылдады. Мәселенi шешуде әрi тұрақты дамуда бұрынғыша мемлекеттiк корпорациялардың рөлi мен орны ерекше. Бiз соларға иек артамыз”, – дедi. Бұған қарсы пiкiрдi бiлiктi экономист, бiлгiр сарапшы Ораз Жандосов бiлдiрдi. Ол отандық экономиканың қат-қабат түйткiлдерi барын, ең бастысы, ел экономикасын тұрақтандыру үшiн революциялық шаралар қабылдау қажеттiгiн баса айтты. Ол өз сөзiнде былай дедi:
– Егер 2017-2021 жылдарға болжамдалған ЖIӨ өсiмiн негiзге алып қарайтын болсақ, демографияны есепке алғанда Қазақстан бәсекеге бейiм әлемнiң 30 елiнiң қатарына енбейдi. Менiң ойымша, экономикалық өсiмдi қамтамасыз ету үшiн Қазақстанға радикалды, тiптi революциялық шаралар қабылдау қажет. Кәрiм Мәсiмов кезiндегi үкiметтiң жасаған болжамы бойынша, 2017-2021 жылдардағы бесжылдыққа экономикалық өсiмнiң орташа қарқыны 2,4-2,5 пайыз көлемiнде белгiленген. Егер халықтың орташа өсiмiн 1,4 пайыз деп алған күнде ЖIӨ-нi жан басына шаққанда бiр пайыздық өсiмге ие боламыз. Экономиканың өсiмi бойынша Қазақстан үкiметi өз алдына амбициясы кем мiндет қойған. Мысалы, Түркия, Малайзия ЖIӨ өсiмiн 4-5 пайыз көлемiнде болжап жатыр. Қосымша құнды тек жеке бизнес беруде, ал үкiмет оны бөлумен ғана шектеледi. Тағы бiр мемлекеттiк компанияны құрудың қажетi жоқ. Жалғыз, бiрақ тиiмдi мемкомпанияның болғаны жақсы. Сiздер тиiмдi бiр мемкомпанияны атай аласыздар ма? Менiңше, бұл күрделi жағдай. Қазiр үкiмет бизнеспен келiсе отырып, ЖIӨ өсiмiн қамтамасыз ете алатын радикалды шешiмдер қабылдауы тиiс. Егер Қазақстан экономикасы 4-5 пайызға өспесе, онда бiз кедейшiлiк, урбанизация мәселесiн шеше алмаймыз. Мысалы, қосылған құн салығы құрылымы жағынан өте нашар салық. Мүмкiн одан бас тарту керек шығар? Егер бiз одан құтылсақ, онда бизнес кәдiмгiдей жеңiлдеп қалады, жемқорлық азаяды. Мен зейнетақы жинақ жүйесiнiң авторы болсам да, күнi бүгiнге дейiн жиналған салымды мемлекеттендiруге қарсы емеспiн. Мүмкiн, осы жинақ жүйесiнен бас тартармыз, дегенмен үкiмет салық түсiмiнiң деңгейi төмендейдi деп қорқатын болса, онда әлгi 10 пайызды қалдырайық. Тәуелсiз Қазақстанның тарихында ең жоғары экономикалық өсiм – 13,5 пайыз 2001 жылы болды. Онда мен үкiмет басшысының орынбасары едiм.
“Жас Алаш”
