Отандық ғалымдар осы тың жаңалық жайында бұдан бұрын да жаһанға жар салған болатын. Алайда тарихи маңызы зор құнды жәдігерді терең зерттеп-зерделеу және оның қазақ еліне қатысты жаңа беттерін ашу жұмысы әзірге тұралап тұр. Бағзы заманда Батыс пен көшпенділер байланысын айғақтайтын карталарды ең алғаш Колумбия және Қазақ ұлттық университетінің профессоры Рафиз Абазов тапты. Бұл – Ватикан мұрағатынан анықталған сол құнды мұраның көшірмелері. Ғалымның айтуынша, XVI ғасырларға жататын көне карталардың ел тарихына тікелей қатысы бар.
Рафиз Абазов, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ профессоры:
– Менің ойымша, бұл жерде Қазақстанның бір бөлігі бар. Өйткені мына жерде Отырар қаласы көрсетілген. Ал мына карта ең көнелердің қатарына жатады. Сапасы нашар. Менің ойымша, мына аймақта сол уақыттағы Қазақстан көрсетілген. Сөзіме дәйек, Арал теңізі, Каспийдің бір шетін көруге болады.
Рим мен Алаштың сонда қандай байланысы болды? Рафиз Абазовтың бұл сұраққа өз пайымы бар. Жібек жолының бойындағы алыс-беріс Батыс пен Шығыстың барыс-келісіне тікелей түрткі болған. Бағыттан жаңылмас үшін римдіктер жүрген жолдарын картаға түсіріп отырған.
Рафиз Абазов, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ профессоры:
– Оларда қыпшақтармен тығыз байланыс орнаған. Саудада жүздеген жыл бойы негізгі серіктестіктері болған. Тіптен, сол кезеңде Венецияда қыпшақтар тұрған бөлек аудан болды деген мәліметтер бар. Енді қолда бар картаны басқалармен салыстырып шығу қажет.
Қазақ тарихының тағы бір түндігін ашқан ғалым жаңалығын одан ары зерттеуге саяхатшы Сапар Ысқақов та өз үлесін қоссам дейді. Ол биыл «Бабалар ізімен» атты экспедициямен әлемнің 20-дан астам еліне аттанбақ. Сапар барысында Ватикан мұрағатына бас сұғып, құнды мұраларды тапсам деген үміті бар.
Сапар Ысқақов, саяхатшы:
– Олар туралы жазылған мәліметтер көп көрінеді. Ол үшін ізденіс керек. Біз өзіміздің тарихымызды ары қарай зерттей беруіміз керек. Меніңше, біздің қазақтың тарихы әлі толық ашылған жоқ. Толық зерттелген жоқ.
Профессор Рафиз Абазов жол түссе, Ватиканға оралып, тапқан карталарының сырына одан ары тереңірек бойлауды көздеп отыр. Зерттеу нәтижесінде, бәлкім, қазақ тарихының жаңа парағы ашылар.