Ауған соғысының ардагері, ҚР Парламент мәжілісінің депутаты Бақытбек Смағұлдың «Қазақтың «қара майоры» атты кітабы қолыма тигелі де біраз уақыт болды. Өткен жолы Гумилев атындағы Евразия Ұлттық университетінде батыр ағамен кездесудің сәті түсіп, ұлағатты әңгімелерін тыңдап едік. Сол басқосуда жоғарыда аталған кітап та қолыма тиіп, тіптен олжалы болдым.
Жасыратыны жоқ, көркем шығарма оқуға уақыт та бола бермейтіндіктен кітапты парақтау кейінге шегеріліп қалған. Таяуда 2 курсты тәмамдап, емтихандарды ойдағыдай тапсырып бос уақыт пайда бола бастады. «Батырды батыр ғана бағалайды» дегендей, Бақытбек ағаның «Қара майоры» ауған даласындағы соғыста үнемі жеңіске жетіп отырған 177 – барлау отрядының командирі Борис Керімбаев атаның ерлікке толы өмірін сомдапты. Қолбасшылық қасиеті, майдан даласындағы өзгеде қырлары оны «Қара майор» атандырып жіберген екен.
Иә, оның бәрі өз алдына жеке әңгіме. Ал, менің айтайын дегенім, «Қара майор» кітабының соңғы беттеріндегі шығарма авторының нақыл сөздері туралы. Кітапта «автордың нақыл сөздері» деп берілген бұл тіркестердің қайсысы болмасын адамды терең ойға жетелейді екен. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні ғана іріктелген. Халқымызда ел кәдесіне жарайтын, шешуші сәтте үлкен рөл атқаратын сөзді «баталы сөз» деп жатушы еді. Мен де, өзімнің шынайы көңілімнен кітаптағы осы нақыл сөздерді «Бақытбектің баталы сөздері» деп атағым келді. Төмендегі сол нақыл сөздерді оқыған оқырмандар да менің ойыммен келісетін шығар деген үміттемін.
Бақытбек Смағұлдың нақыл сөздері:
- Алауыздығы қозған ел – тұтастығы тозған ел.
- Қазақ басын исе де, тізесін бүкпеген.
- Әкенің қас-қабағы – баланың бас сабағы.
- Шен үшін емес, ел үшін қызмет ет.
- Ашығып татақан ас тәтті, соғыста тапқан дос тәтті.
- Соғыс қалтаны қағады, болашаққа балта шабады.
- Табыссыз болсаң да, намыссыз болма.
- Жігіт болып сөз берме, сөз бердіңбе, өзгерме!
- Еркегі жігерсіз елдің әйелі шідерсіз келеді.
- Сын айтса, сынба. Шын айтса, тыңда.
- Өмір күрес майданы, жеңіс оның байрағы.
- Елдіктің іргесі сөгілмесе, сәбидің көз жасы төгілмейді.
- Жастығың жалындамаса, жас ғұмыр арындамайды.
- Президентке бағыну табыну емес, саясатын қолдау жағыну емес.
- Уыздай ұйып, бесікке сиып өсеміз, ұртымыз толса, есікке симай, бөсеміз.
- Салтыңды сатпа, қазақы қалпыңды сақта!
- Рухсыз болғаның – ұрықсыз солғаның.
- Арсыз құлқын барда, жұпыны жұртың бар.
- Тексіздің түбі бетсіздік.
- Адам топырақтан жаралмаса, туған жер топырағы неге тартады?
- Тондыға тығылма, жондыға жығылма.
- Ақиқат – алыста, есігін таппайсың,
- Өтірік – бір қарыста, есігін де қақпайсың.
- Бұл өмірде жиғаның болғанша, жүрегіңде иманың болсын.
- Илан мейлі, иланба, шәк келтірме иманға.
- Батыр аңғал болса да, арзан болмасын.
- Асып тұрған күшің болғанша, басып тұрған мысың болсын.
- Жауға салса, батыр бол, дауға салса, ақыл бол.
- Батыр кек сақтамас, досын жауға тастамас.
- Батырға Алла жар болар, Ханға да батыр қам болар.
- Жаның үшін сатылғаннан, арың үшін атылғаның артық.
- Отан үшін қаныңды төксең де, арыңды төк пе.
- Меккеге барғандар аз емес, бірақ, бәрі қажы емес.
- Тілін сыйламаған түбін силамайды.
- Ана тілін менсінбеген адам анадан тудым деуге қақысы жоқ.
- Әр істі дабырмен емес, сабырмен шеш.
- Ұлығыңды емес, ұлтыңды ойла, руыңды емес, рухыңды ойла.
- Сатқынменен достастым, талай жерде от бастым.
- Еркелікті жер көтергенмен, ел көтермейді.
- Ояту ұлттық сананы – Тәуелсіздік сабағы.
- Тірлікте пенде не көрмес, ел үшін туған Ер өлмес.
- Шындық кіріп келгенде, өтірік бұқпантайлайды.
- Төсіңді сабалама, тектіні табалама.
- Өмірдің бәрі естелік, ойыңа тоқы кесте қып.
- Жүрегіңде намыс оты қайралса, ажалды да алдыңа сап айдарсың.
- Марапат үшіні емес, парасат үшін қызмет ет!
Заңғар Зекенов,
Гумилев атындағы Евразия Ұлттық университетінің студенті.
