Әлди-әлди ақ бөпем,
Ақ бесікке жат бөпем…
Бөбегін бесікке бөлеп, әлди жырын ырғалта салып отырған ақ кимешекті әже, ақ жаулықты ана арамыздан алыстап кеткелі қашан. Тәрбиенің құнар көзі, аса жоғары адамгершілік қасиет осы бесік жырында, қасиетті бесікте емес пе еді?! Бесікке бөлеуден неге алшақтап барамыз? Заманның ағымы, бүгінгінің талғамы тәрбиеден ада қылып бара жатқан жоқ па? Осы сауалдар кеуде тұсымызды шаншып, көңілге орала берерін қайтерсіз. Қазақы құндылықтың алтын қазынасының орнын бүгінгінің арбалары мен төсектері оп-оңай алмастыра салғаны қалай?
Аңызға сүйенсек, ең алғашқы бесік Жетісу мен Алтайдың бойын мекен еткен Айдархан бидің кезінде пайда болған. Айдархан бидің әкесі төңірекке белгілі Мизам баба қазақ даласына ағаш отырғызумен, орманды көбейтумен айналысса керек. Елге сыйлы Мизам баба 150 жыл өмір сүріпті. Өзі сүрген ғұмырында еккен көшет-талдардан үлкен бау-бақшалар өсіп шығыпты. Мизам бабаның о дүниеге сапар шеккенінен хабардар қытайлар бақилық бабаның еңбегін көреалмаушылықпен өртеп жіберіпті. Сол уақытта Мизам бабаның баласы, Айдархан би алыс ауылға сапар шегіп кеткен екен. Би түсінде әкесін көреді, лезде бір сұмдықтың болғанын сезген ол үйге қарай аттың басын бұрады. Ауылға асығыс жетіп, ну орманның орнында шөл далаға айналған ауылын көріп қатты қапаланады… Бірақ жылдар өте береді… Айдархан би үйленіп, ең тұңғышы туылады. Бірақ туыла сап, сәби тоқтамай жылай береді. Оған шартарапқа аты шыққан емшілер де көмектесе алмайды. Бір күні бала жылауын тоқтатады. Әкесі қуанып кетіп, жүгіріп үйге кірсе, оны ақ шапан киген бір қария өрттен аман қалған сынық бұтақтарға жатқызып, сәбиді тербетіп отырады. Айдархан би жақын келгенде, ақсақал ғайып болады. Оның орнында қалған ағаш бұтағымен Айдархан қазіргі «бесік» деп айтылып жүрген бұйымды жасайды. Осылайша, «бесік» көшпелі қазақ халқының ажырамастай мұрасына айналады.
Бүгінде қасиет қонған қоңыр ағашты бірлі жарым үйден ғана табасыз. «Ел боламын десең, бесігіңді түзе» деп Әуезов неге айтты? Қасиетін түсінгеннен болар. Ал, бүгінгінің жастары, жастары дейміз ғой, қазынаға балап жүрген қариялы үйдің өзінен бесік таппай жататынымыз да жасырын емес қой. «Төріңде бесік тұрса, төре де бас иеді» деген халық емес пе ек. Бұл жерде бесіктің пайдасы мен киесін түсіндіріп жатудың өзі артық болар. Саналы адам ұлттық құндылықты құндақтамауға тиіс…
Әлия ТАУКЕНОВА.
