ақпараттық-танымдық порталы
(Жігіт ағасы Абайдың төл қыстауында Өткерген дәурені жайында) Ақшоқы ауылы... Саналы ғұмырының ең ұзақ кезеңін Абай осы ауылда өткерген. Өзіңіз де ойлаңыз, онда ұлы ақын отыз қысты қыстаған, ондай өзгедей мекен кәне?! Сырт Шыңғыс – кең жайлау. Көшпенді дәуірде тобықты жұрты жаздың ыстығы басталғанда сол жайлауға жетуге асығатын. Қақаған қыстың ұзақ кештерінде
Толық оқу...
Абай үйрену мен еліктеу шағы 1884 жылға шекті созылған. Оған дәлел - шығармаларында әлеуметтік мазмұн аз, тіпті жоққа тән. Ал өз басының тәжірибесі және батыс, орыс әдебиетіне еліктеуден әр жанрда жазылған туындылар, аудармалар айқын басымдыққа ие. Абайдың аударма еңбектерінің алды – 1882 жылғы «Бородино» делінеді. Лермонтовтың осы шығармасы қазақшалануы - қазақтың
Толық оқу...
Абайда төл поэма үшеу. Олар: «Масғұт», «Әзімнің әңгімесі» және «Ескендір». Төменде алдыңғы екеуі еліктеу шағынан деп дәлелдемекпіз. Біздің мақсат - Абай поэмаларын тек жазылу мерзімі жағынан ғана тексеру екенін ескерте отырайық. Ақынның «Масғұт» поэмасы «1882-1903 жылдар аралығында жазылған» делінеді. Бұл «жазылған жылы белгісіз» дегенмен бір. Датаны 1883-84 жыл деп нақтыласақ
Толық оқу...
Әзірге 1879-1883 жылдар Абайда бос. Жасы 33-те, тұла бойын жастық қайрат, ақындық тегеурін кернеген ақын қолына қалам алмағаны қалай? Бес жыл бойы үнсіз қалғаны несі? «Апырай» демеске шараң жоқ. «Абай, сөз жоқ, талай шығармалар жазған, бірақ, олар, сірә да, адасып жүр» деген топшылау өз өзінен туады. Соның бірі - «Жасымда
Толық оқу...
(1879-1883 ж.ж. аралығы) Кіріспе сөз 1879-1883 жж. Абай рухани кемелденуінің кезекті сатысына шықты. Осы аралықта үлкен оқымысты ғалым болып қалыптасты. Сонымен қатар, ақындық шеберлігі шыңдалып, қаламгерлік тәжірибесі толысты. Ұлы тұлғаның қай қайсысын да (Гете, Байрон, Лермонтов, Толстой, Пушкин және т.б.) классик шыңына шығарған құдірет – қажырлы ізденушілік, сол сияқты олар аз ба,
Толық оқу...
«Бүркіт сыны» мен «Қансонарда» қай жылғы? Абайдың «Қансонарда бүркітші шығады аңға» деген өлеңі баршаға аян. Ал, бірақ «Бүркіт сыны» деген туындысы ешбір жинақта жарияланбай келеді. Оған абайтанушы ғалым Қайым Мұхаметханов «Жаңадан табылған сегіз өлең» деген мақаласында түсінік береді («Абай» журналы. 1992, №2, 48-49 бет). Өлеңнің екі нұсқасы бар екен. Біріншісі -
Толық оқу...
(1876-1878 жылдар аралығы) Абай араға жік салмай 12 жыл болыс болған. Оның соңғы үш жылын Қоңыр-Көкше елінде өткерген еді. Бұл бір болыс ел - Сарының Қоңырбике деген бәйбішесінен туған үш ұлдан (Мәмбетей, Мәмбетсопы, Кішік) және Көкше руынан тараған ұрпақтұғын. «Қоңыр-Көкше» аталуының мәнісі сол. Жасы отызға келген Абай өзінің Шыңғыс болысынан бөтен елге
Толық оқу...
Абайтану дәрістері-2 Жазылу мерзімі әу баста қате белгіленіп кетіп, сол қалпы түзетілмей қалған Абай өлеңдері аз емес. Соның бірі – ұлы ақынның «Әкімбай өлгенде» («Көз жұмғанша дүниеден...) деген жоқтау-жыры. Жоқтау өлең бақандай 20 жылға шегеріліп «1895 жылғы» деп белгіленіп келеді. Дұрысында, ол - 1875 жылғы шығарма. Алдымен жыр қандай жағдайда дүниеге
Толық оқу...
Абайтану дәрістері-2 Төменде Абайдың «Қақтаған ақ күмістей кең маңдайлы, Аласы аз қара көзі нұр жайнайды» деп басталатын шығармасын тексермекпіз. Оның жазылу мерзімін анықтау жаңағы «Тайға міндік» өлеңіне қарағанда қиынырақ. Себебі, бұл алғаш рет көтеріліп отырған мәселе. Барлық Абай жинақтарында аталмыш шығарма «1884 жылғы» делініп қате көрсетіліп келеді. Өз аңдауымызша, көлемі он шумақ
Толық оқу...
(1855-1878 жылдар аралығы) 1855-1878 жылдары Абай тұлға болып қалыптасты әрі ақындығының алғашқы кезеңі. Осы кезеңдегі өлеңдері тек өз басының тәжірибесінен, ортақ сипат – өзін өзі сынау, өз мінін шенеу. Оларда қоғамдық тіршіліктің мінін сынау, халықтың мұңын мұңдау, жоғын жоқтау сарыны аз, яки тіпті жоқ. Алғашқы кезеңге тән мәнді ерекшелік осы. Төменде
Толық оқу...